W niedzielę pogoda nas nie rozpieszczała, było pochmurno i siąpił deszcz. Z samochodu przy drodze na Narewkę bezskutecznie próbowaliśmy wywabić sóweczkę. Podjechaliśmy w okolicę Kosego Mostu. Po drodze liczne stadka sikor oraz mysikrólików, dzięcioły czarne oraz duże. Wieża obserwacyjna rozebrana. Następnie odwiedziliśmy malowniczy fragment martwego lasu, który obumarł po zalaniu przez wody spiętrzone bobrzymi tamami. Ponownie widziany dzięcioł białogrzbiety, jak również sikory, kowaliki i pełzacze.

Na zakończenie wyprawy udajemy się na północ do Puszczy Knyszyńskiej, w okolice Krynek. Podczas przejazdu przez serce puszczy, w brzozowym zagajniku sąsiadującym z młodą świerczyną Łukasz zauważa jarząbki. Pasą się w najlepsze w koronach brzóz na świeżych pączkach. Z piątki, trzy szybko uciekają w pobliskie świerki, jednak na pozostałe dwa ptaki – samicę i samca możemy się napatrzeć do woli.

Dobre rozpoznanie terenowe przed wyjazdem procentuje w Krynkach. Po paru chwilach trafiamy na stadko krzyżodziobów na modrzewiach. Wśród około trzydziestu ptaków udaje nam się wypatrzyć pojedynczą samicę krzyżodzioba modrzewiowego, wyróżniającą się szerokimi białymi pasami na skrzydłach. Przemieszczamy się w poszukiwaniu większej liczby ptaków. W pewnym momencie nad lasem słyszymy wielkie poruszenie. Dobiegają do nas głosy kontakowe krzyżodziobów świerkowych. Wkrótce dołącza do nich również charakterystyczne trąbienie kilku krzyżodziobów modrzewiowych.

Trąbienie krzyżodzioba modrzewiowego

Na zakończenie udanego wypadu mogłem więc dopisać 286 gatunek do listy życiowej.

Pod Grójcem, koło miejscowości Belsk Duży znajduje się wyjątkowy na Mazowszu rezerwat Modrzewina, utworzony w 1959 roku. Ochroną objęte jest tutaj 336 hektarów uniklanego zbiorowiska leśnego – lasu mieszanego z bogatym siedliskiem modrzewiu polskiego. Drzewostan stanowią tutaj głównie ponadstuletnie modrzewie i dęby, z domieszką sosny. Najokazalsze modrzewie osiągają wysokość 40 m i pierśnicę 120 cm. W dolnej warstwie drzewostanu dominuje grab, z domieszka lipy i młodych dębów.

Trasa naszego  prawie trzygodzinnego spaceru wiedzie najpierw ścieżką przyrodniczą a potem szosą prowadzącą skrajem lasu. Na każdym kroku odzywają się dzięcioły duże. Napotykamy także zimowe leśne stadka składające się z sikor: bogatki, modraszki, czubatki oraz ubogiej, mysikrólików oraz kowalików. Cicho żeruje również pełzacz. Niestety pomimo przejścia kilku kilometrów oraz częstego nasłuchiwania nie słyszeliśmy dzisiaj żadnego krzyżodzioba. Jednaka do woli mogliśmy nacieszyć nasze oczy widokiem majestatycznych, wiekowych modrzewi, zatopionych w spokojnej zimowej scenerii.

Źródła:

• wikipedia
• Rezerwaty w Nadleśnictwie Grójeckim

Świnica i kościelec – pogoda jesienna

W drugim tygodniu września wybrałem się w polskie Tatry. Wypad miał na celu głównie piesze wędrówki, ptaki obserwowałem niejako przy okazji. Bilans tych ubocznych obserwacji jest bardzo pozytywny. Do mojej listy życiowej dopisałem w sumie 3 gatunki.

W ramach rozgrzewki trzygodziny spacer w okolicy Przysłopu Miętusiego. Na szlaku wiodącym porośniętą lasem granią Skoruśniaka obserwuję przez kilka sekund jarząbka. Jest to pierwsze i jedyne spotkanie z leśnymi kurakami podczas całego wyjazdu.

Kolejnego dnia spokojny spacer Doliną Kościeliską na Ornak. Na początku lata chłopaki widzieli tutaj drozda obrożnego oraz, po wielogodzinnych, wytężonych obserwacjach, pomurnika. Szansa spotkania obydwu tych gatunków jest u progu jesieni wielokrotnie mniejsza. Mimo ponad trzech godzin wpatrywania się w skalne formacje Raptawickiej Turni, gdzie od wielu lat znajduje się rewir lęgowy pomurnika, wracam na parking na tarczy. Również na polanach nie udaje mi się zaobserwować drozda. Na pocieszenie dostaję możliwość spokojnego przyjrzenia się dwóm pliszkom górskim.

Płochacz halny z widokiem z Giewontu

Kolejnego dnia czas na pierwsze małe wyzwanie. Wybieram się na Giewont przez Halę Kondratową. Z południa przewala się przez grań iście huraganowy wiatr. Im bliżej wierzchołka, tym porywy silniejsze. Dotarwszy na szczyt, chowam się za skałami. Podziwiam panoramę Zakopanego. Towarzyszy mi płochacz halny, metodycznie skubiący kawałek pozostawionej przez turystów bułki. Wracam zahaczając o Kondracką Kopę, gdzie wiatr niemal scina mnie z nóg. Niżej w dolinie, na granicy kosówki i górnego regla słyszę pokrzywnice. Gdzieś niedaleko przelatuje niewielkie stadko krzyżodziobów świerkowych. Takie stadka będę widywał od tej pory regularnie.

Siwierniak na Kasprowym Wierchu

Nieco spokojniejszą ale za to znacznie dłuższą wędrówkę rozpocząłem wjazdem na Kasprowy Wierch. Celem jest przejście granią na Czerwone Wierchy, następnie zejście do Doliny Kościeliskiej. Na szczyt wjeżdzam jedną z pierwszych kolejek. Ani śladu wichury z poprzedniego dnia, świeci piękne słońce. Na kamiennej ścieżce witają mnie przyjemne ćwierkania siwerniaków. Te górskie świergotki niewiele sobie robią z obecności człowieka. Przysiadam na kamieniach a tegoroczny młody, zbiera pożywienie dosłownie na wyciągnięcie ręki. Kolejne godziny to spokojny spacer w skąpanej słońcem, jesiennej, górskiej scenerii. Na Małołączniaku dwa dni wcześniej obserwowano mornele. Ja słyszę jedynie ostre gwizdy świstaka gdzieś w dole. Próba zlokalizowania źródła dzwięku może doprowadzić do frustracji.

Widok na Czerwone Wierchy z Kasprowego

Prawdziwą wysokogórską wyprawę zrobiłem sobie po jednodniowej przerwie na regenerację. Startując rano z Kuźnic przez Murowaniec dotarłem do Żlebu Kulczyckiego skąd przeszedłem Orlą Percią przez Granaty aż do Krzyżnego. Jeszcze w Żlebie, którym po ostatnich opadach spływał potok wody, poczyniłem kolejne obserwacje płochaczy halnych. Warunki do wędrówki z początku były wyśmienite, jednak jak tylko dotarłem na grań pogoda wyraźnie się popsuła. Nisko zawieszone chmury ograniczały widoczność do kilkudziesięciu metrów i tylko od czasu do czasu na kilka sekund otwierały się przede mną widoki. Więcej szczęścia miałem na Krzyżnem, gdzie chmury rozwiało na tyle, że mogłem cieszyć oczy widokiem Doliny Pięciu Stawów. W drodze powrotnej do Kuźnic, w Dolinie Pańszczycy przez kilka minut obserwowałem mojego pierwszego w życiu orła przedniego. Niewiele brakowało a zignorowałbym ciemny punkcik, który zauważyłem dosłownie kątem oka. Instynktownie jednak zatrzymałem się, cofnąłem dwa kroki i podniosłem lornetkę do oczu. Od razu moją uwagę przykuła sylwetka charakterystyczna dla orła – długie, deskowate skrzydła z rozcapierzonymi lotkami pierwszorzędowymi imitującymi palce oraz wachlarzowaty, szeroki u podstawy ogon. Białe u nasady lotki pierwszorzędowe tworzyły duże białe plamy na spodzie skrzydła. Również ogon był biały, zakończony szerokim czarnym pasem. Ptak dał się obserwować na tle Żółtej Turni przez ponad minutę po czym zniknął po drugiej stronie grani by powrócic po chwili i przez kolejne minuty szybować na tle nieba. Po powrocie do pensjonatu na spokojnie oznaczyłem ptaka jako osobnika tegorocznego.

Świnica i Kościelec – pogoda zimowa

Kolejnego dnia spacerowa wizyta nad Czarnym Stawem Gąsiennicowym. Przejazd kolejką na Kasprowy pozwala ponownie obserwować siwerniaki. W okolicac Murowańca wielkie poruszenie. Zewsząd dobiegają ostre głosy kontaktowe kwiczołów oraz bardziej miękkie krzyżodziobów. Na Stawie z początku mgła. Przy brzegu kilka krzyżówek. Pogoda na chwilę się poprawia. Wchodzę na Karb, jednak zanim tam docieram z nieba zaczyna sypać nadtopionym gradem. Rezygnuję z wejścia na Kościelec i wracam na Kasprowy. Tego dnia helikopter TOPR wylatywał na akcję wielokrotnie. Warunki w wysokich partiach Tatr zrobiły się iście zimowe. Aż trudno uwierzyć, że różnica w czasie wykonania otwierającego i zamykającego ten wpis zdjęcia to zaledwie kilka godzin.

Na zakończenie lekki spacer Doliną Olczyską na Wielki Kopieniec. Z wierzchołka oglądam panoramę Tatr. Mój wzrok zatrzymuje się na nieco oswojonych przez ostatnie kilka dni dolinach i wierzchołkach a w sercu robi się ciepło. Wrześniowy termin wypadu okazał się strzałem w dziesiątkę. Pogoda, mimo że w kratkę, pozwoliła zrealizować cele wędrówkowe. Szlaki były bezpieczne i relatywnie puste. Przepiękne jesienne krajobrazy konkurowały o moją uwagę z ciekawymi ptasimi obserwacjami. Na przyszły rok już planuję powtórkę.

Również nam udało się ptaka wypatrzeć tuż przed ósmą na czubku pojedynczego drzewa rosnącego na podwórku gospodarstwa. Sowa przez kolejne pół godziny przemieszczała się kilkakrotnie w promieniu 200 metrów by ponownie na dłużej zapozować w miejscu, w którym została odkryta. Co jakiś czas musiała się uchylać przed natarczywymi atakami kawek.

Sowa jarzębata

Jeśli przybywamy na zbiornik w godzinach porannych, obserwacje najlepiej jest rozpocząć od tamy i przemieszczać się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Umożliwi to nam obserwowanie ze słońcem.

Tama + Siedlątków

W porcie oraz poniżej tamy pusto, ptaki koncetrują się głównie przy tamie od Siedlątkowa. Ponad pół godziny obserwacji zaowocowało wypatrzeniem wśród ponad tysiąca czernic, krzyżówek i głowienek pojedynczego samca hełmiatki. Ten charakterystyczny skądinąd kaczor w zaskakujący sposób potrafi się wtopić w otaczającą gą kaczą „zupę”, aby pozostać niezauważonym. Gdyby nie próba odczytania zielonej obrączki na dużej mewie, pewnie bym go całkowicie przeoczył.

Samiec hełmiatki

Zbiornik w okolicach Pęczniewa

Dalej, w środkwej częsci zbiornika znalazłem trzy duże stada grążyc z towarzyszącymi im łyskami. Warte odnotowania są również porozrzucane małymi grupkami po akwenie perkozy dwuczube.

Stawy w Pęczniewie 

Największe stawy spuszczone ale puste. Na posterunku jak zwykle trwał rybołów, który przeleciał mi nad głową.

Brodnia – Tądów 

Błotko dotarło już kilkaset metrów poza cofkę. Na jego skraju koncentracja ptaków wodno-błotnych wg. moich szacunków liczyła do 20 000 osobników:

fot.Stanisław Turowski

Od ponad tygodnia na stawach Wielikąt przebywa po niezapowiedzianej wizycie gość z Ameryki. Brodziec żółtonogi pojawił się w naszym kraju dopiero po raz drugi. Okazał się być wdzięcznym obiektem obserwacji, trzymając się przez dłuższy czas jednego stawu. Pozwoliło to zapewne kilkudziesięciu ptasiarzom zapoznanie się z tym niezmiernie rzadko u nas widywanym ptakiem.

Na miejsce docieramy około 8:00 jako jedni z pierwszych obserwatorów. Zewsząd dochądzą do nas odgłosy polowania. Mamy najgorsze przeczucia. Mieszane stada gęsi liczące kilkaset osobników przelatują wte i wewte w rytm palby z dubeltówek. Na szczęści już w kilka chwil po rozstawienu lunet przy wskazanym przez dotychczasowych obserwatorów stawie, ptak został odnaleziony przy przeciwlełym jego brzegu.

Brodziec żółtonogi ma dosyć osobliwą sylwetkę, która już po krótkiej obserwacji pozwala stwierdzieć, iż mamy do czynienia z ciekawym ptakiem. Jest generalnie smukły, z relatywnie długimi nogami oraz długą, cienką szyją. Niewielka głowa i relatywnie długi, prosty, ciemny dziób to kolejne cechy charakterystyczne. Jego wizytówką są  długie, żółte nogi. Obserwowany przez nas ptak podczas żerowania i obserwacji energicznie poruszał głową.

Razem z brodzcem trzymały się nasze swojskie: kwokacz i samotnik. Na chwile na trzcince nad naszym bohaterem przysiadł również zimorodek.

Brodziec żółtonogi

Brodziec żółtonogi – zbliżenie

fot. Stanisław Turowski

Kląskawka (fot. Staszek Turowski)

W Gródku jesteśmy wczesnym porankiem. Pełne napięcia dwugodzinne przeczesywanie podmokłych terenów zalewowych Bugu, widocznych jak na dłoni z górującej nad nimi skarpy, nie przynosi jednak oczekiwanych rezultatów. Jedyne brązowe ptaki w zasięgu wzroku to przycupnięte na niewielkich połaciach łąk pokrytych wodą krzyżówki i cyraneczki. Widać za to, że świetnie czują się tutaj duże ptaki brodzące – obserwujemy cn. 30 czapli siwych, cn. 10 czapli białych oraz kilka bocianów. Po drodze do samochodu mamy jeszcze dorosłą i młodą kląskawkę, ptaka dużo bardziej tutaj rozpowszechnionego niż na Mazowszu.

Młode bociany (fot. Staszek Turowski)

Trochę zawiedzeni postanawiamy jednak tak od razu nie dawać za wygraną. Ruszamy na południe wzdłuż doliny Bugu, w kierunku Kosmowa, ciągle wypatrując ibisów. Następnie udajemy się na Dzikie Pola. Po drodze trafiamy na plamę błękitnego nieba. W tworzących się kominach szybują trzy orliki krzykliwe oraz dwa myszołowy, nad polami huśtają się błotniaki łąkowe (1 ad., 1 juv.) i stawowe. W okolicy Budynina i Oserdowa przystajemy pod zagubionym wśród złocistych pól zielonym kurhanem. Czeka tutaj na nas jedynie błotniak łąkowy. Za to pod Szczepiatynem trafiamy na 5 żołn, przesiadujących z pokarmem na drutach w pobliżu niewielkiej skarpy z pięcioma norkami.

Żołna (fot. Staszek Turowski)

Na stawach w Wierzbicy czekał na nas jeden spuszczony staw, na którym żerowało liczne i różnorodne stadko siewkusów. Były wśród nich:

• kwokacz – 3 juv.
• biegus krzywodzioby – cn. 2 os. ze śladami rdzawych piersi
• rycyk – 2 os.
• biegus zmienny – 1 os.
• biegus malutki – 1 os.
• batalion – cn. 30 os.
• łęczak – cn. 50 os.
• kszyk – cn. 3 os.
• brodziec śniady – 1 w godówce
• piskliwiec – cn. 2
• sieweczka rzeczna – 1 ad., 2 juv.

Na pozostałych stawach z ciekawszych ptaków mieliśmy:

• cyranka – 6 os.
• płaskonos – 2 os.
• 5 samic czernicy z pull
• cyraneczka – 3 os.
• głowienka – 20 os.
• krakwa – 1 os.
• perkozki – 2 ad., 3 pull
• kukułka
• rybitwa czarna – 8 os.
• kokoszka wodna + 2 pull

Na polach w pasie granicznym żerowało około 100 czajek oraz 13 gęgaw.

Na zakończenie odnajdujemy drogę nad stawy w Korniach. Położone są na skraju sosnowego lasu. Przy głównej grobli postawiono kilka tablic informacyjnych poświęconych rybom i ptakom. Fajnie prezentowały się czaple białe przycupnięte na sosnowych gałęziach.

Stawy w Wierzbicy, stawy w Korniach

Pokaż Stawy w Wierzbicy i Korniach na większej mapie

To co miało być jedynie wypadem dla odnalezienia ornitologicznej rzadkości, z konieczności ale i rozsądku przerodziło się w wyprawę rekonesansową. Rozejrzeliśmy się po cieszących się już powoli sławą drapolowej Mekki Dzikich Polach. Odszukaliśmy drogę do położonych nieopodal Wierzbicy stawach w Korniach. Przygotowanie logistyczne na pewno zaprocentuje przy kolejnych wyjazdach w te okolice. Pierwszy z nich nie później niż pod koniec sierpnia.

Pierwszy postój urządziłem na Kępie Kamińskiej. Udało mi się dojechać bez kłopotów, mimo że, trasa jest dosyć skomplikowana. Na Wiśle w tym miejscu występuje fragment wysokiego piaszczystego wybrzeża (początek porośniętego półwyspu) oraz łachy/ wyspy porośnięte niskimi krzakami ale z rozległymi piaszczystymi plażami. Tutaj miałem pierwsze obserwacje rybitw – rzecznych, białoczelnych oraz białoskrzydłych. Z tafli wody poderwał się samiec ohara i zniknął za najbliższą wyspą. Na piachu żerowało kilkanaście sieweczek rzecznych i obrożnych. Z pozostałych siewek trafiło się kilkanaście łęczaków, 2 piskliwce, 3 kwokacze oraz 3 biegusy malutkie.

Kolejnym punktem na trasie objazdu był Dobrzyków, miejscowość która znacząco ucierpiała podczas ostatnich powodzi z powodu przerwania wałów na Wiśle. Przejechałem z głównej drogi przez zielony mostek na drogę prowadzącą wzdłuż wału, gdzie zatrzymałem samochód w dogodnym miejscu. Od wału do brzegu Wisły jest jedynie około 100 m. Na łasze wypatrzyłem kilkanaście mew pospolitych (niektóre na gniazdach), śmieszki, rybitwy rzeczne i białoczelne oraz pojedyncze sieweczki. Poza tym żerowało około 15 batalionów (w większości piękne samce) oraz piskliwiec. Na lewo od wyspy, w dół rzeki, w odległości około 300-400 m żerowało mieszane stado kilkudziesięciu rybitw. Były oczywiście rzeczne i białoczelne, ale obok niech uwijały się również rybitwy czarne oraz białoskrzydłe. Nie udało mi się wypatrzeć białowąsej. Według relacji Pawła, miejsce to w tym roku prezentuje się mniej ciekawie niż w zeszłym roku, co wynika z dynamicznych zmian zachodzących w korycie ciągle słabo nieuregulowanej rzeki. Przy samochodzie usłyszałem w oddali żurawi klangor.

Z Dobrzykowa udałem się przez most w Płocku na drugi brzeg Wisły do miejscowości Wykowo. Tutaj na wyspie nieopodal dużego zarośniętego ale miejscami podmokłego starorzecza kolonie lęgową urządziły sobie w tym roku śmieszki (kilka tysięcy), mewy czarnogłowe (ok. 20 osobników – info Pawła) oraz rybitwy rzeczne (kilkaset). Przy akompaniamencie tysięcy skrzeczących głosów śmieszek, udało mi się po chwili wypatrzyć 2 mewy czarnogłowe (zlokalizowane w lewej części wyspy). Ptaki te w szacie godowej znacznie różnią się od śmieszek: sylwetką (nieznacznie większa, i na nieco dłuższych nogach), ubarwieniem „kaptura” na głowie (cały czarny, sięgający dalej na tył głowy), wyglądem dzioba (zdecydowanie grubszy, intensywnie czerwony) i nóg (czerwone) ubarwieniem skrzydła (lotki całe białe) oraz wyglądem obrączki ocznej (czerwona). Pozostaje mieć nadzieję, iż w tym roku warunki wodne na Wiśle oraz niska presja drapieżnictwa pozwolą z sukcesem zakończyć sezon lęgowy mieszkańców tej wyspy.

Na zakończenie pojechałem wzdłuż wałów w kierunku miejscowości Kępa Polska, zatrzymując się co kilkaset metrów dla zlokalizowania dobrego miejsca do wyjrzenia na Wisłę. Przez większą część drogi brzeg jest daleko lub do wałów przylegają starorzecza/ odnogi Wisły. Jednak udało mi się znaleźć jeden dogodny punkt, gdzie brzeg jest położony blisko i skąd rozciągał się szeroki widok na kilka piaszczystych łach na Wiśle (wypadło to w okolicach miejscowości Białobrzegi). Na łachach wypatrzyłem pierwszą tego dnia parę nurogęsi oraz pojedynczego żerującego ostrygojada. Poza tym ptasi standard w wariancie okrojonym.

W sumie podczas wypadu zaobserwowałem 65 gatunków ptaków (szczegółowa lista). Poniżej załączam mapkę terenu z instrukcjami, jak dostać się do poszczególnych punktów na rzece. Jeszcze raz dziękuję Pawłowi za namiary na miejscówki, bez nich ciężko było by je zlokalizować.

Następnie ruszamy pieszą pętlą dookoła stawów, rozpoczynając od położonego przy parku. Tutaj pierwsze perkozki. Na groblach wszędobylskie trzciniaki i rokitniczki, choć trafił się również jeden trzcinniczek. W pewnej chwili obserwujemy w jednym kadrze lornetki samca gąsiorka, remiza oraz potrzosa – jakże różne ptaki ale charakteryzujące się tym samym zestawem barw. Wczesny poranek sprzyja aktywności głosowej ptaków śpiewających. Na porośniętych drzewami groblach i przejściach śpiewają liczne kapturki, zaganiacze i słowiki szare. W sąsiedztwie (pół)dziupli o rozległych wejściach podrywają się krzyżówki, być może tam założyły swoje gniazda. Od połowy spaceru towarzyszy nam Stanisław. Razem z nim docieramy na średniej wielkości stawu z dwoma wysepkami, gdzie trafiają się nam ciekawe obserwacje. Dwie kokoszki wodne wlatują w trzcinowisko na jednej z wysp, dając się przez chwilę obserwować. Dwukrotnie przelatuje również samiec bączka. Idziemy na największy staw, przy którym zlokalizowana jest wieża widokowa. W jego wschodniej części śpiewa łozówka. Spod wieży zauważamy bączki przelatujące na brzeg małego stawu przylegający do Alei Krakowskiej. Podchodzimy bliżej. W jednym kadrze lunety samiec i samica niezdarnie ukryte w niskim krzewie a nad nimi w perspektywie sunące powoli w korku samochody.

Przechodzimy na drugą stronę jezdni na Staw Puchalski. Roślinność została zdarta z wierzchu grobli, brniemy w miękkiej ziemi. Na stawie po kolonii śmieszek i zauszników ani śladu. Udaje nam się wypatrzyć cyraneczkę. Na końcu grobli odpoczywają kaczki oraz mewy śmieszki. Po chwili dostrzegamy ukryte w trawie 2 bernikle kanadyjskie – ptaki widywane tutaj nieprzerwanie od pewnego czasu. Wyglądają na dobrze tolerujące bliską obecność człowieka, podpływają z zaciekawieniem na odległość kilku metrów. Na zakończenie postanawiamy rozszerzyć listę widzianych gatunków o ptaki żyjące wśród niskiej zabudowy. Krótki spacer po Raszynie zaowocował stwierdzeniem głosowym 2 samców pleszki oraz obserwacją pliszki siwej i wróbla.

W sumie zaobserwowaliśmy 65 gatunków ptaków (szczegółowa lista) i potwierdziliśmy, że Stawy Raszyńskie są interesującą miejscówką w bezpośrednim sąsiedztwie Warszawy.